de Heer, gemeentelijke dienst Van Hetenstraat 59, 7415 TT Deventer

De bouwkundige staat van het gebouw is goed; de onderhoudsstaat is matig. De voormalige BLO-school aan de Van Hetenstraat is beslist de moeite van het behouden waard. Er is ruimte voor aanpassingen, maar behoud en herontwikkeling moeten uitgaan van de bijzondere kwaliteiten van de bestaande ruimten en de sobere karakteristiek van de naoorlogse materialen en details. De stedenbouwkundige waarde van de school is hoog in samenhang met de andere scholen, kerk en winkels. Dit ensemble - eerst aan de rand van Deventer, later meer in het hart van de nieuwe wijk - is kenmerkend voor de naoorlogse stedenbouw. De school is ... heel kenmerkend voor de sobere, meer traditionele architectuur van de naoorlogse periode, waarin zorgvuldige materiaalbehandeling gekoppeld werd aan ambachtelijke vormgeving. De aanwezigheid in dit gebouw van het volledige programma voor modern onderwijs is cultuurhistorisch van belang, zeker voor de bouwtijd, waarin de schaarste van middelen nog een grote rol speelde. De gaafheid van de school is opmerkelijk; de verlenging uit de jaren ’70 heeft daaraan geen afbreuk gedaan. Het in een goede bouwkundige staat zonder al te grote wijzigingen in stand blijven van een school met zo’n compleet programma van functies dat ook nog goed herkenbaar is, geeft het gebouw beslist zeldzaamheidswaarde.

Advies

De school is van onderwijsgebouw al lang getransformeerd naar een verzamelgebouw voor bedrijvigheid. Daarbij zijn de nieuwe functies - vooral studios van kunstenaars - meestal een gevolg van de gebouwkwaliteiten: goed verlichte ruimten van enige maat. Voor een definitieve transformatie kunnen de volgende punten van belang zijn:

• Bekijk de cluster scholen als een geheel. Deze aanbeveling kan achterhaald zijn door het voornemen om twee van de scholen te slopen. Maar ook dan geldt, dat een nieuw stedebouwkundig ensemble moet ontstaan dat meer is dan de optelsom van ontwikkelingen per schoollokatie.

• Neem de kwaliteit van de ruimten als uitgangspunt bij het inbrengen van functies. Vormen van verkamering bijvoorbeeld, zouden de essentiële kwaliteit van de ruimten in met name de lokalen tenietdoen. Hun oppervlak, in combinatie met de hoogte en de grote raampartijen, vormen een essentiele kwaliteit van dit gebouw. Hier is de kunst om functies te vinden die naar deze ruimten op zoek zijn.. Dat geldt voor de leslokalen en voor de gymzaal.

• Een interessante referentie voor zo’n benadering is de voormalige school ‘Domusica’ in Zwolle Dieze, waar de kwaliteiten van de ruimten aanleiding zijn geweest voor een volledig programma van (repetitie)-ruimten voor muziek. Hier in Deventer zou een op ‘beeldende kunsten’ gericht programma denkbaar zijn (studios + DAK etc.)

• De gymzaal hoort bij het gebouw – het idee om dit gebouw op voorhand al te slopen, berust op het misverstand dat het niet uit de bouwtijd zou dateren (vgl. afb. 10).

• Gebruik de terreinen van schoolplein en –tuinen voor een ontwikkeling in samenhang met het gebouw (programmatisch en ruimtelijk) en neem de kans om een woontypologie te ontwikkelen waarin een symbiose ontstaat van wonen en de (artistieke) bedrijvigheid die in de school zo gemakkelijk een plaats heeft gevonden. Bij zoveel buitenruimte moet het mogelijk zijn om de verevening te vinden die het behoud van de ruimtelijke kwaliteiten van het schoolgebouw mogelijk maakt. Het beste model (aanbouw, inbouw, bijbouw) daarvoor kan het best in dialoog tussen stedenbouwkundig ontwerper en erfgoed-adviseur worden ontwikkeld.

• Meer op detailniveau: als de kozijnen vervangen moeten worden, dan uitvoeren in hout en met behoud van de bestaande indeling (tracering, afwisseling van draaiende delen). De puivulling van blauwgroene schroten kan door een ander, on- derhoudsarm, materiaal worden vervangen, maar dan met de uitstraling van ‘planken’; niet die van naadloos plaatmateriaal. In de kap zal asbest worden aangetroffen. De spanten, de dakvorm en de pannenbedekking zijn van belang. In het interieur is de hierarchie in vloerbedekking van belang: natuursteen in de hal versus tegels in de gangen en een derde materiaal in de lokalen. De westgevel van de gymzaal biedt ruimte voor een nieuwe indeling, nu kozijnen zijn vervangen en/of dichtgemetseld.

Het Oversticht Zwolle, december 2021

Lees het volledige rapport

Is het zo ernstig gesteld met het atelierbeleid in de stad?

Castor van Dillen 07-04-22 (onder redactie Werkgroep Panta Rhei)

Zeker is het nog niet. Maar alle seinen staan op rood voor de gebruikers van het Panta Rhei-gebouw. Ruim twintig kunstenaars hebben inmiddels tien jaar hun atelier in het oude schoolgebouw aan de Van Hetenstraat.

Aan deze uitvalsbasis kan binnenkort een eind komen. De gemeente wil woningen bouwen op de locatie. Na protest en een petitie die honderden keren werd ondertekend (zie hierboven), greep de gemeenteraad vorig jaar in. Wethouder Rob de Geest moest bekijken of alle, of tenminste enkele ateliers toch behouden konden blijven.

Maanden later lijkt het er niet op, weet Fikret Devedzic te vertellen. ,,De gemeente gaat kiezen voor een grote winst’’, zegt hij, zittend in de werkruimte van zijn buurman Ton Kruse. Samen met Gorsia Kalisciak en Marijke Eijsink zetten ze zich als Werkgroep Panta Rhei in voor het behoud van het Panta Rhei-gebouw. Kalisciak: ,,We zijn niet serieus genomen.’’

Een definitief besluit is er nog niet, vertelt gemeentewoordvoerder Maarten-Jan Stuurman. Maar de vier kunstenaars zijn zijn er niet gerust op. ,,De buurt vindt het fijn dat dit gebouw er staat’’, zegt Kruse. En daar komt straks misschien niets voor terug. ,,Volgens de gemeente is er geen vervangende ruimte voor iedereen. Een deel komt zo dus op straat te staan.’’

Door de woningcrisis wordt er volop gebouwd, merkt ook kunstenares Eijsink. ,,Er is veel minder vastgoed beschikbaar. Maar dat zijn beleidskeuzes. Je ziet hoe dat in het Havenkwartier gewerkt heeft toen de kunstenaars daar kwamen. Het heeft de grondprijs flink opgedreven.’’

Kunstenaars zijn minder interessant voor een vastgoedeigenaar. Commerciële verhuur of verkoop levert meer op, schetst Sepp Eckenhaussen, codirecteur van Platform Beeldende Kunst. De organisatie onderzoekt het kunstbeleid in Nederland. ,,Zeker in de grote steden met de groeiende vastgoedprijzen staat de atelierruimte onder druk’’, vertelt hij. ,,Wat niet helpt is dat woningcorporaties door de Woonwet uit 2015 een strikte scheiding moeten aanhouden tussen sociale huur en commerciële activiteiten. Ze gebruiken dit als excuus om kunstenaars af te stoten. Of ze gaan marktconforme prijzen vragen.’’

Gevolg is dat de kunstenaars lang moeten zoeken naar een geschikte werkruimte, als ze die al kunnen vinden. In Deventer is het probleem groot. ,,Er dreigt nu een enorm gat te vallen’’, zegt Mieke Conijn. Zij is directeur van het Kunstenlab in Deventer. Deze organisatie wijst in opdracht van de gemeente atelierruimtes toe.

Nu zijn er zo’n 60 atelierplekken in Deventer, terwijl er bij het Kunstenlab 140 beroepsmatige kunstenaars zijn ingeschreven. ,,Als die 25 plekken op de Van Hetenstraat verdwijnen, is dat dus een aanzienlijke teruggang’’, zegt Conijn. Die plekken komen volgens haar niet zomaar terug.

Conijn roept op nog een keer goed naar het atelierbeleid te kijken. In het nabijgelegen Zutphen gebeurt dat op dit moment. Zes kunstenaars protesteerden daar twee jaar geleden tegen de verkoop van hun pand in de binnenstad. De gemeente besloot het plan in te trekken, en nieuw beleid te formuleren.

Bron

Aanleiding voor de petitie zijn de plannen van het College van B&W om het Studiogebouw te slopen ten behoeve van woningbouw.

Als antwoord op de petitie heeft Raadslid Anke Hamstra (PvdA) een motie ingediend in de Raadsvergadering van 7 juli 2021, met: Halla Baher (GroenLinks) Ahmet Kaya (DENK) en Kitty Schmidt (Deventer Sociaal). De Wethouder die de gebiedsontwikkeling in zijn portefeuille heeft zei daarop toe een onderzoek in te zullen stellen “of het mogelijk is … een rendabele businesscase te maken waarbij een mix van wonen en kunstenaars met buurtfunctie haalbaar is in de gebiedsontwikkeling bij de van Hetenstraat 59.”

Dit onderzoek werd vervolgens uitgevoerd onder leiding van Bas Reijenga, Projectmanager gebiedsontwikkeling. De uitkomst van het onderzoek zoals dat op 12 januari 2022 aan ons als Werkgroep Panta Rhei is verteld, was dat er van de zeven onderzochte opties, vier haalbare businesscases mogelijk zijn.

Uit het verslag van mijnheer Reijenga:

• 3 Transformatie naar 100% ateliers: Klein positief financieel resultaat, maar het doorvoeren van een huurverhoging naar € 86,-/m2/jaar wordt niet haalbaar geacht.
• 5 Sloop-nieuwbouw naar 50% wonen en 50% ateliers: Klein positief financieel resultaat (3,5 ton lager dan 4), huurverhoging naar € 79,-/m2/jaar voor een deel van de kunstenaars haalbaar
• 6 Sloop-nieuwbouw naar 100% ateliers: Klein positief financieel resultaat, maar het doorvoeren van een huurverhoging naar € 79,-/m2/jaar voor alle kunstenaars wordt niet haalbaar geacht.
• 7 Het in ongewijzigde vorm gedurende 10 jaar voortzetten van de huidige exploitatie met (alle) kunstenaars: Klein positief financieel resultaat, huurverhoging naar € 60-65,-/m2/jaar is voor alle kunstenaars haalbaar -> Scenario is echter géén onderdeel van de onderzoeksopdracht omdat het pand dan buiten de ontwikkeling wordt gehouden (dus niet conform vastgestelde ontwikkelingsperspectief)

Twee van de haalbare businesscases (#3 en # 6) werden op grond van het vermoeden dat daarbij de huur te hoog zou worden voor de huurders op voorhand afgewezen door het College. Een derde haalbare businesscase (#7) werd op voorhand afgewezen omdat deze niet ‘conform’ het ‘vastgestelde ontwikkelingsperspectief’ zou zijn.

Dinsdag 15 maart jongstleden, vertelde mijnheer Reijenga ons dat de wethouders hem gevraagd hadden de huur bij optie 5 te herberekenen naar €108,-. De wethouders hadden hem gezegd dat deze huur niet gedragen zou kunnen worden door de huurders en dat deze dus ook optie af moest vallen. Hiervoor werd de Wet Markt en Overheid als reden opgevoerd. In dezelfde vergadering van dinsdag 15 maart jongstleden, werd ons gezegd dat het Vastgoedbedrijf van de Gemeente Deventer niet voldoende vervangende werkplekken aan kan bieden voor alle huurders. Het College van B&W wil dat het Studiogebouw Panta Rhei wordt gesloopt en dat een deel van de huurders op straat komt te staan. Het is ook voornemens U, de Raadsleden, de uitkomsten van het onderzoek helemaal niet ter beoordeling voor te leggen.

Daarom vragen we U, als Raadslid of Raadsfractielid:

1. Accepteert U dat de petitie van huurders, buurtbewoners en partners en klanten van de huurders om het Studiogebouw te behouden, en de motie die daaruit voortkwam, op deze manier terzijde wordt geschoven door het College?

2. Accepteert U het dat de Wethouder die de mogelijkheden tot behoud van het gebouw en de werkplekken zou onderzoeken, en daarbij tot vier haalbare opties kwam, deze nu met het College één voor één af serveert als niet haalbaar?

3. Accepteert U het dat het College een aantal van deze opties af serveert op grond van de aanname dat kunstenaars de benodigde huur in deze opties toch niet op zouden kunnen brengen - zonder dat dit echt is nagevraagd en onderzocht?

4. Accepteert U een werkwijze van de Wethouder die eerst de petitie en motie onschadelijk maakt met de belofte van een onderzoek, waarna hij de resultaten uit het onderzoek achteraf aanpast, zodat dit uiteindelijk terugvoert naar het oorspronkelijke plan van B&W, namelijk: het slopen van het Studiogebouw Panta Rhei om plaats te maken voor woningen?

5. Accepteert U het dat deze groep Deventer kunstenaars en creatieve beroepsbeoefenaars, die letterlijk afhankelijk zijn van deze betaalbare werkplek voor hun levensonderhoud en daar ook in hebben geïnvesteerd, op straat komt staan omdat er geen garantie voor de hele groep wordt geboden voor een vervangende en eveneens betaalbare werkplek?

6. Accepteert U het dat de gemeente Deventer dreigt te verschralen omdat kunstenaars en creatieven, die de stad en de wijk verrijken en aantrekkelijk maken om in te wonen en te werken, zo slecht worden behandeld door het gemeentebestuur?

We vragen U erop te staan dat de vier haalbare businesscases uit het onderzoek worden besproken in de Raad en dat ieder Raadslid inzicht krijgt in de cijfers en resultaten van het onderzoek. En anders de motie van mevrouw Hamstra van 7 juli 2021 alsnog in stemming te brengen.

Voorkom alstublieft dat er huurders op straat komen te staan. Voorkom dat mensen door het verlies van hun werkplek in de bijstand terecht gaan komen. Voorkom dat het aanbod van cultuur (presentaties hedendaagse kunst, amateurkunstbeoefening, begeleiding van zorg cliënten WMO, cultuureducatie, professionele autonoom kunstenaars, designers, schrijvers, redacteuren, fotografen en illustratoren) in en uit Deventer sterk terug gaat lopen. Voorkom een afname van het aanbod van werkplekken voor cultureel ondernemers in Deventer.

Maak alstublieft ook een duurzame keuze: bouwkundigen en onderzoekers hebben aangetoond dat het hergebruik van een bestaand gebouw altijd veel duurzamer is dan slopen en nieuwbouwen.

Een uitgebreide beschrijving van de kwestie, met meer achtergronden en informatie, is als bijlage hierbij gevoegd. Hierin vindt U ook links naar de petitie en de motie terug. Voor verdere vragen en achtergronden zijn wij bereikbaar.

Met vriendelijke groet,

Werkgroep Panta Rhei G. Kalisciak, M. Eijsink, F. Devedzic, T. Kruse

Van Hetenstraat 59 Deventer

Medeondertekenaar: R. de Ceuster

Brief: p. 1 t/m 3 Bijlage: p. 4 t/m 9

Lees de bijlagen via deze link